StoreLva

E hi i minnje frå Evvgrennj som e kjennje på kroppa. Når e vaks opp i Nistuggunnj, så va de nå spesielt om såmmårm når de va synnjavinnj. De va da de vart heitørk og kånnjtørk. Når e kom ut om mårrån på sone dåggå, så kjennjt e’n frisk pust når e kom rundt nåva og sto ti smutt’n som vennda mot sydøst. Og e høur innj sterk og vennle brus frå StoreLvinj. Og når’n såg oppevi dal’n og Øverbygda, så glittra de ti eLvinj milja Trommoa og KviltskvaLi. De va i vakker stemning som gjor innj gLa. I juli va dett’j så ofte at’n opplevd de so. Da va de ofte regn på vukkusvis, og mi sto der og hesja. Långe dåggå va de, og bløutj vart’n. Men slåttonnja mått gjårrås unnjda. Og de kunnja da vårrå trivele og, når de skjen opp. Og i august vart de som regel bere. Da vart’n pappa gLa når’n kunnja sei at de va føhnvinnj, i gammelt uttrykk frå Mellomeuropa. Hennj ha lert de på skuLa at når lufta kom bLåsennj frå sør, så vart de gover og trivele å vårrå bonde, fordi lufta ha tørkas ut ivvi fela me synnjavinjda. Om de derimot va vestaver, kom de regnskyi som gjor de bløuttj og kalt.

Om vintern va eLva lite aless. Da la de se is på hele eLva. Utpå vinjtern, når is’n tina, kunnja de kåmmå isdam. Da henjda de’n såg luddui som for me isa utevi Kallars/Lianesse, mot Kamløkja. Vatne rånnj inevi land på boe siå når is’n pakkas ti der de va grunnjt. De dåe skjedd ofte ti KviltskvaLi, der vatne to veginj inni LitjeLva og gjennom Evjarshøul’n på nordsiennj, og inni Kamløkinnj og utevi Kviltlennj på synner siennj. Dem som bodd på Høugja, mått te sluttj fLyttj hemantifrå og finnj se ny hem. ELva delt se opp ti fLere løp, sone som Kamløkinj, LitjeLva, Mogardsløkinj, HestøyeLva og Nessløkinj. Linløkinj e og innj rest tå i gammeLt eLvløp. I gammeLti’n ha storeLva gått ti di då løpåm, på olike tidi. Isdama vart de fill sluttj på når byfælkje bygd ut StoreLva lenger oppi daLa. Åm ha tilear lura åt se fallrettighetjinj fyrinnj at bygdafæLkje skjønt verdi’n ti naturkreftåm.

Storelva e såmmå eLva som Nea, som de står på kartåm. Ettje som åra ha gått, ha de vurti mer og mer sagt Nea. E rekne me at de namne ha kommi frå oppi TydaLa, for der e de Nea og Nedal’n. Nea og NideLva e såmmå vassdraje og e sikkert gamLe namn. Namna bety nok denj ner eLva, likens som nigarn og negarn bety denj ”nedre” garn. Men keffor de hetje Nea og NideLva, de hi ittj e nå forklaring på. Ker de e i forhold te? Kerr de e for i eLv som ligg høger? Her ligg de veL i histori som ittj e kjennje te. Ha de’ttj virri mer logisk at Nea hetje ØvereLva?

Storelva e i vanle namn på eLvi i Norge. I ØsterdaLa hi mi Glomma eller Glåma. Månge pLassa hetje dal’n for GLåmdal’n. Neafor Alvdal, omkring Atna, ligg Storelvdal kommune. Namne må bety at åm kalle eLva for StoreLva. Vatne ti dennj StoreLvinj kjem frå Øursunjda. Viar oppevi kjem vatne ti Glåmennj (sålless står de ti Norgeskart) frå Langa. Derifrå rinnj vatne nerri Rien og pLokke på veja opp vatne frå Riasta, og 705 går ivvi dennj littje eLva. Millja Riasta og Langa ligg LangsvoLa, der mi kjøre ettje 705 når mi ska frå TydaLa åt Røros. Bode Langen og LangsvoLa ligg i TydaL kommune, mens Riast’n og Rien ligg ti Røros kommune. Frå Rien rinnj Glåma så nerri Øursunnj, som offentlehetja rekne som start’n på Glåmenj. Millja Langa og Møsøa e de i vasskjelnad der vatne på nordsiennj rinnj nerri Møsøn og viar ti Møå’n nerri Stuggusøn. Så de kjem vatn nerri StoreLva vor frå alldeles bortme Langa.

Søkje’n på Norges kartverk, så finnj innj i otaL me eLvi som kalles StoreLva, ivvi hele lanjde.

Og, kvenn visst at i Rendal kommune ligg de i fel som e mest lik høgt som Syltoppinj? De e Sølen, 1755 moh.

De hie va nå i lita påminnels åt dem som e interessert bode ti dialekt, geografi og lite histori.

Dennj fjortennj juli totusnogfemogtjuge.
Nisj Osja